Lezen: Een Odyssee van Daniël Mendelsohn

Het kan enorm pedant lijken om voor onze reis een thema als de Odyssee te nemen. Kijk ons eens intellectueel doen. Dat levert je in het huidige politieke klimaat verbanning en doodsbedreigingen op. Ondanks dat zijn Rob en ik liefhebbers van geschiedenis en de Mediterrane cultuur en blijven dat. Dus…Muze, vertel van de man van vele listen die wijd en zijd moest zwerven nadat hij het heilige Troje verwoest had;…

Eén van de grote genoegens bij lezen, vind ik, is estafette-lezen. Je hebt een boek, de Engelse vertaling van de Odyssee van Emily Wilson en daarna ga je door met analyse en interpretatie, bijvoorbeeld met het boek Een Odyssee van Daniël Mendelsohn uit 2019. Een prachtig boek, dat de taalkundige en historische analyse van de Odyssee van Homerus combineert met het uiterst persoonlijke zoeken naar de eigen identiteit als zoon en als vader. De auteur Daniël Mendelsohn dringt als classicus en vertaler diep door in de betekenislagen van de Odyssee. Hij spiegelt dit, ook in de prachtige vorm van de ringvertelling – begin en einde zijn hetzelfde – met zijn persoonlijke zoektocht naar de relatie met zijn vader. Dit vindt uiteindelijk zijn neerslag in een Odyssee-cruise met zijn vader langs alle belangrijke plekken uit het gedicht. Tijdens die cruise leert hij zijn vader te zien via anderen dan hijzelf, misschien wel de laatste en meest beslissende stap in volwassen worden.

Bij echt estafette-lezen helpt het boek jou bij volgende inzichten. Daniël Mendelsohn bespreek in zijn boek twee gedichten: Ulysses van Lord Tennyson uit 1833 en Ithaca van de Griekse dichter Kaváfis uit 1911, vertaling door Cornelis Buddingh. Beide gedichten voegen een nieuw perspectief toe op de Odyssee. Het gedicht van Tennyson gaat over de jaren van Odysseus na de Odyssee. Odysseus vindt het maar saai op Ithaca na de oorlog en al zijn reizen.

“How dull it is to pause, to make an end,
To rest unburnish’d, not to shine in use!
As tho to breathe were life! Life piled on life…”
Ulysses, Lord Alfred Tennyson

Voor Rob en mij een actueel onderwerp. Het reizen, het leren en de tijd zijn heerlijk. We liggen met de boot bij Corfu, zeker het eiland van de Lotuseters, omdat je hier je thuis vergeet en wilt blijven. Maar, waar ligt je betekenis, wat is je identiteit? Ligt die in van baai naar haven naar museum gaan? Of ligt die thuis, in je bijdrage aan de maatschappij in Nederland?

“Free hearts, free foreheads – you and I are old;
Old age hath yet its honour and his toil;
Death closes all: but something ere the end,
Some work of noble note, may yet be done.”
Ulysses, Lord Alfred Tennyson

Het gedicht Ithaca van Kaváfis verplaatst het perspectief van Odysseus naar de lezer, naar ons allen. Wij allen maken een reis naar ons eigen Ithaca, naar ons thuis en wie wij zijn. Het doel van de reis is niet ons eigen eiland, maar de weg er naar toe, dat wat we leren en ervaren.

“Houd je geestesoog steeds vast op Ithaca gericht,
daar te komen is je uiteindelijke doel.
Maar haast je vooral niet,
je reis kan beter jaren en jaren duren.
Werp er desnoods pas je anker uit wanneer je al oud bent,
rijk aan alles wat je onderweg hebt verworven,
maar zonder nog iets van Ithaca te verwachten.”
Ithaca, Konstantinos P. Kaváfis

De kunst is om de tegenstelling die we ervaren tussen het op de boot te kunnen leven en reizen en ons arbeidzame leven waarin we een bijdrage willen leveren aan maatschappelijke vraagstukken kleiner te maken. Beide ervaringen horen bij onze identiteit. Het hoe dan is een onderwerp van een volgend hoofdstuk.
<Saskia