De J-factor – overdaad schaadt wel

Ongeveer 25 jaar geleden, in de jaren negentig van de vorige eeuw kwamen de zogenaamde J-klasse jachten weer in zwang. Velsheda waarover ik eerder schreef was er zo een, maar ook Endeavour was er zo een. Majestueuze schepen die allemaal uit de mottenballen werden gehaald, en ik dacht dat er zelfs 1 of 2 nieuw gebouwd zijn naar de oorspronkelijke plannen. Die schepen en de plannen stamden uit de jaren dertig. Dat was de eerste periode van de hoogtijdagen van de J-klasse. De economische crisis van de jaren dertig, de tweede wereldoorlog en de periode van wederopbouw maakten deze schepen overbodig, en in ieder geval financieel niet meer haalbaar. Er waren geen mensen meer die ze konden betalen. Daarin zie je een manifestatie terug van de hele naoorlogse periode die zo mooi is beschreven door Tony Judt in zijn magnum epos Postwar. De samenleving was egalitairder dan ooit en daarin pasten J-klasse schepen niet.

Dat dit verandert in de jaren negentig hoeft niet te verbazen. De hele superjachtindustrie die is ontstaan is een soort van illustratie van het economisch model uit die jaren (en dat nog steeds dominant is). De vrije markteconomie vergroot in haar huidige vorm inkomens- en vermogensongelijkheid. En waar dat toe leidt zie je op het water. En niet alleen meer in de vorm van de J-klasse schepen, die blijven toch een bijzonderheid, maar vooral in de vorm van superjachten van 30 tot 100 meter. Met als extreem het jacht van Jeff Bezos, een van de grote exponenten van de vrije markteconomie in een nieuwe niet gereguleerde sector, namelijk alle met internet en AI.  Liet je ooit een buiten of een kasteel bouwen, nu is dat een superjacht.

Wij maken dus regelmatig mee dat we voor anker liggend omringd worden door dergelijke schepen, soms met een geschatte waarde van meer dan een 1 of 2 miljard euro direct om ons heen. Over dat soort schepen en het charteren ervan worden ook gezellige tv en netflix programma’s gemaakt. Dergelijke schepen zijn soms alleen voor prive gebruik, maar meestal wordt er intensief meer gecharterd, en dat kost dan tussen de 60.000 en 250.000 euro per week voor 8 personen. In het laagseizoen 10% minder.

De economische theorie van de Chicago school – inmiddels weerlegd – suggereert dat via een trickle down er allemaal banen bijkomen in deze industrietak. Dat is ook zo, en dat geldt zowel voor de bouwers (veel ervan in Nederland), als ook voor diegenen die de schepen bemensen. Overigens: dit kan ook in een wat bescheidener vorm door een zeiljacht te huren al dan niet in flottielje verband. Ook daar zijn veel mensen aan het werk. En dat geldt natuurlijk ook voor ons schip, dat ook een enorme luxe is.

De extreme varianten vallen op door hun buitensporige voetafdruk. In termen van bouwmateriaal, bouwkosten en energie verbruik is die voetafdruk enorm. Hele drijvende flatgebouwen worden verplaatst voor het plezier van een achttal verveelde twintigers en dertigers…die gedurende de dag vooral binnen zitten in een uiteraard riante airconditioned lounge met breedbeeld cinema. De opbrengsten van de trickle down vallen in het niet bij de schade die het oplevert en die niet wordt doorberekend aan de gebruiker.

De combinatie van enorme inkomens en vermogensongelijkheid met een veel groter verbruik van de beperkte hulpbronnen is een enorme spanning die beter uitgebalanceerd moet worden.
<Rob